Ισίδωρος Ζουργός
Θα προτιμούσα αντί για μένα να αφήσω την κόρη μου με μια πιο δροσερή ματιά (που ταιριάζει σε μαθητική εφημερίδα) να μιλήσει για το εν λόγω βιβλίο. Αντιγράφω:
“Αυτός ο κόσμος που ο Δάντης τοποθέτησε στην κόλαση ο Ραμπελαί τον χώρεσε σε ένα βαρέλι κρασί”
Θα σας μιλήσω σήμερα για ακόμα ένα βιβλίο του Ισίδωρου Ζουργού, στο οποίο βλέπουμε έναν Ζουργό σίγουρα διαφορετικό απ’ ό,τι έχουμε συνηθίσει, μα ακόμα πιο σίγουρα εξίσου γοητευτικό.
«Οι ρετσίνες του βασιλιά είναι ένα μυθιστόρημα νόμισμα. Στη μια του όψη ένας αναμαλλιασμένος γέροντας που κάποτε ήταν βασιλιάς. Στην άλλη ένας κοιλαράς που μοιάζει να είναι ο Γαργαντούας ή ένας γεωργός που χαμογελάει βαστώντας στο χέρι ένα κρασοπότηρο. Ο αφηγητής στρίβει το νόμισμα στον αέρα, κι αυτό, καθώς περιστρέφεται, φανερώνει μέσα από γράμματα και μυστικά οικογενειακές ιστορίες και εικόνες μιας χώρας αμήχανης, βουτηγμένης στην ανεργία και στη νέα μετανάστευση». Κανονικά αρκούν αυτές οι γραμμές από το οπισθόφυλλο του βιβλίου και για να σας δώσουν να καταλάβετε το περιεχόμενο και για να γοητευτείτε αρκούντως ώστε να το αναζητήσετε. Επειδή όμως καλό βιβλίο είναι αυτό που σε κάνει να θέλεις να μιλάς γι’ αυτό, θα σας πω κι εγώ τις σκέψεις μου.
Ήδη από τον τίτλο ξεκινάνε τα ερωτηματικά, σαν τίτλος παραμυθιού, για ποιο βασιλιά μιλάει; Και κυρίως ποιος είναι αυτός ο βασιλιάς που επιλέγει τη ρετσίνα, αυτό το ευτελές ποτό; Ο Λεόντιος Έξαρχος (όνομα και πράγμα) είναι συνταξιούχος μηχανικός με ιδιαίτερα επιτυχημένη καριέρα που μοιάζουν όλα να του ήρθαν στη ζωή του βολικά, φυσικά σε συνδυασμό με πολλή δουλειά και έξυπνες κινήσεις (σε προσωπική και επαγγελματική ζωή). Παντρεύτηκε μια κοπέλα από καλή και πλούσια οικογένεια, απέκτησαν τρεις κόρες και έζησαν μια καλή ζωή στην Αθήνα. Όμως το μυθιστόρημα τον βρίσκει στη φάση της ζωής του που έχει χάσει τη γυναίκα του, ενώ φαίνεται πως δεν έχει επικοινωνία με καμία από τις τρεις κόρες του. Έτσι, μόνος πια αποφασίζει να αποσυρθεί στο χωριό της γυναίκας του και στο πατρικό της σπίτι, ή καλύτερα στον πατρικό της πύργο. Ο οποίος, ως πύργος που σέβεται τον εαυτό του, επιφυλάσσει στον κάτοικό του αποκαλύψεις και μυστικά.
Το χωριό στο οποίο διαδραματίζεται η αφήγηση δεν κατονομάζεται, όμως εγώ απόλαυσα ακόμα παραπάνω το βιβλίο κάνοντας εικόνα τον Λέοντιο να τριγυρίζει στα μονοπάτια των Καλαρρυτών Ιωαννίνων. Σαφώς οι κάτοικοι δεν τον υποδέχονται με ανοιχτές αγκάλες από την αρχή, όμως όσο περνάνε οι μέρες και όσο περνάει όλο και περισσότερο το χρόνο του στο καφενείο πίνοντας την πολυπόθητη ρετσίνα, γίνεται όλο και περισσότερο ένας με τους ντόπιους. Και αυτοί με τη σειρά τους αρχίζουν να νιώθουν τον μυστήριο μορφωμένο από την Αθήνα που παντρεύτηκε την κόρη του άρχοντα του τόπου τους, δικό τους άνθρωπο και κατανοούν την μοναξιά του και την ανάγκη του να καταφύγει στο χωριό τους.
Σε όλη τη διάρκεια του βιβλίου ο Ισίδωρος Ζουργός παίζει το αγαπημένο μου παιχνίδι, αυτό της διακειμενικότητας. Ο Λέοντιος Έξαρχος ως άλλος βασιλιάς Ληρ συνειδητοποιεί ότι όλα αυτά στα οποία στήριζε τόσα χρόνια τη ζωή του, η δύναμη, η εξουσία, το χρήμα δεν αρκούν για να του παρέχουν όλα όσα στην πραγματικότητα χρειάζεται τώρα, δηλαδή την αγάπη και τη ζεστασιά. Μπαίνει σε ένα μονοπάτι αυτοκριτικής, το οποίο είναι τρομερά δύσκολο όχι μόνο για τον ίδιο, μα και για τον αναγνώστη, καθώς όσο περνάνε οι σελίδες και αποκαλύπτονται ενέργειες και μύχιες σκέψεις του ήρωα καθίσταται όλο και πιο αντιπαθής στα μάτια του αναγνώστη, εξίσου όμως καθηλωτικός, πράγμα που με κάνει να πιστεύω ότι στον Ζουργό δεν ξέφυγε απλώς ένας αντιπαθής ήρωας. Το μόνο που κάπως βελτιώνει την εικόνα που σχηματίζουμε για τον Έξαρχο είναι η σχέση του με τον τρελό του χωριού, μια σχέση τρυφερή, σχεδόν πατρική. Ίσως μια σχέση σαν αυτή του βασιλιά Ληρ και του γελωτοποιού του.
Πιάνοντας το βιβλίο στα χέρια μου περίμενα να είναι ένα ακόμα ιστορικό μυθιστόρημα, από αυτά που μας έχει συνηθίσει ο συγγραφέας. «Οι ρετσίνες του βασιλιά» όμως είναι ένα μυθιστόρημα που μιλάει για το εδώ και τώρα, για το γεγονός πως αυτή η κρίση που όλοι μας βιώνουμε, μπορεί για κάποιους να μην ήταν οικονομική, ήταν όμως ψυχική και αυτό μοιάζει χειρότερο. Ο Ζουργός παραδίδει για ακόμη μια φορά εξαιρετικό δείγμα γραφής και αποδεικνύει ότι ξέρει να παίζει καλά αυτό το παιχνίδι, να εντάσσει δηλαδή αρμονικά και οργανικά ήρωες της παγκόσμιας λογοτεχνίας στα έργα του. Καταφέρνει ακόμη να πλάσει χαρακτήρες ολοκληρωμένους και δομημένους που, ακόμα κι αν δεν σε γοητεύσουν, σίγουρα σε καθηλώνουν.
Δεν θα πω ψέματα, το τέλος με ξένισε, μα σκεπτόμενη τις διακειμενικές αναφορές του έργου το κατανοώ. Ο βασιλιάς Ληρ έστω και για λίγο πρόλαβε να απολαύσει τη ζεστασιά και την αγάπη της μικρής του κόρης, ο Λεόντιος Έξαρχος θα προλάβει;
Οι ρετσίνες του βασιλιά, Ισίδωρος Ζουργός, εκδόσεις Πατάκη 2019
Πηγή: https://bookishadventuress.wordpress.com
Πρόταση: Μιχάλης Κρανιώτης